Korte metten
met ongepast
gedrag

Grapjes maken over patiënten, een student stelselmatig negeren, te dicht bij iemand gaan staan, seksueel getinte opmerkingen maken... geneeskundestudenten en opleiders kunnen op allerlei manieren buiten hun boekje gaan. Dat moet veranderen, vindt onderwijsdirecteur Christa Boer. 'Het grote probleem is dat veel te weinig mensen elkaar aanspreken op grensoverschrijdend gedrag.' Dit jaar gaat een campagne van start die daar voorgoed een einde aan moet maken.

'Studenten vinden het heel moeilijk om er iets van te zeggen als iemand iets doet wat niet door de beugel kan', zegt Christa Boer. 'Ze denken dat het geen zin heeft, maar het heeft misschien ook met groepsdruk te maken. Of ze zijn bang dat ze er later last mee krijgen.' Ook docenten, zegt Boer, voelen zich vaak niet geroepen om ongepast gedrag te corrigeren, laat staan bespreekbaar te maken. Zo ontstaat al heel vroeg in de opleiding een cultuur waarin de meeste mensen het er maar bij laten zitten als ze met onoorbaar gedrag in aanraking komen. Het grote risico is normvervaging, die zich steeds verder opbouwt gedurende de opleiding. Uiteindelijk werkt dat door in de beroepspraktijk. Hoe reëel dat probleem is blijkt wel uit een enquête die Medisch Contact vorig jaar hield naar aanleiding van #metoo. Daaruit bleek dat vooral vrouwelijke coassistenten last hebben - 45% van de ondervraagden - van seksuele intimidatie, met name door medisch specialisten.

Is het onder studenten misschien not done om ongewenst gedrag aan te kaarten, in de relatie met docenten speelt ook hiërarchie een rol. Masterstudent Kim van den Hoek, tot eind 2018 als studentassessor betrokken bij de ontwikkeling van de campagne: 'Je bent afhankelijk van je opleiders, je wilt een hoog cijfer, je wilt graag die opleidingsplaats, of je hebt nog een mondeling tentamen voor de boeg. Daardoor zit je in een kwetsbare positie. En er komt ook nog bij dat je als co bijvoorbeeld in Alkmaar of Den Helder zit, ver van je eigen faculteit. Dan stap je niet zo gemakkelijk naar de studieadviseur toe als je iets vervelends hebt gezien of meegemaakt.'

De drie studieadviseurs horen zelden wat er speelt, ook niet van bachelorstudenten die dus nog wel dagelijks op de faculteit zijn. En áls studenten al bij ze aankloppen dan is dat vaak met de vraag hoe ze met zo'n onverkwikkelijke ervaring moeten dealen. Studieadviseur Marjolein Pouw: 'We willen juist dat ze naar ons toe komen om te bespreken welke stappen gezet kunnen worden om er een einde aan te maken. Als ik vraag of ze een klacht willen indienen deinzen veel mensen daarvoor terug.' Maar het grootste probleem is volgens Pouw dat studenten grensoverschrijdend gedrag als een gegeven beschouwen. 'Het is zelfs zo dat studenten elkaar waarschuwen: die of die kan wel eens te ver gaan. Niks van aantrekken; hij is een geweldige chirurg, een fantastische dokter voor zijn patiënten.' Pouw wil juist dat iedereen die met ontoelaatbaar gedrag wordt geconfronteerd, zich meldt. Ze snapt wel dat dat lastig kan zijn. 'Natuurlijk kun je twijfelen: heb ik het wel goed gehoord? Ben ik niet te fijngevoelig? Maar als je geen cultuur hebt waarin je het daarover met elkaar kunt hebben, dan verandert er nooit iets.'

'Het ziekenhuis moet een veilig klimaat bieden. Je moet nog zoveel leren! Er zou een aanpreekcultuur moeten zijn tussen collega's onderling. Maar ook als student zou je je opleider moeten kunnen aanspreken op ongewenst gedrag. Ook als het om schijnbaar kleine dingen gaat. Want die kunnen maken dat je je niet serieus genomen voelt. Dat je stelselmatig 'de co' genoemd in plaats van bij je naam, of wordt ingezet om koffie te halen.'

'Wat voor de een acceptabel is, is het voor de ander niet. Ik vind dat mensen zelf hun grenzen moeten kunnen aangeven. Dat ze niet als zeurpiet worden weggezet als ze moeite hebben met bepaald gedrag. Ik verwacht van de campagne dat het makkelijker wordt om je grenzen aan te geven. Dat mensen weten dat ze niet alleen staan als ze iets niet normaal vinden.'

'Het is essentieel dat je elkaar kunt vertrouwen tijdens de studie geneeskunde. Je oefent onderzoek op elkaar en je maakt heftige dingen mee. Terwijl je juist moet leren om als arts op een voorbeeldige manier met mensen om te gaan. Ik hoop dat de campagne voor een klimaat zorgt waarin mensen grensoverschrijdend gedrag durven aan te kaarten. Want als dat niet gebeurt worden patiënten daar uiteindelijk het slachtoffer van.'

'Professioneel gedrag is een belangrijk thema in de opleiding, maar in de praktijk merk je daar weinig van. Docenten geven soms zelfs het verkeerde voorbeeld, zoals grapjes maken over de ingewikkelde naam van een patiënt van buitenlandse afkomst tijdens een patiëntcollege. Studenten wijzen elkaar ook niet op ongepast gedrag. Dat zou wel moeten. Als je later als collega's op de werkvloer staat moet je elkaar ook scherp kunnen houden.'